Celem projektu „Społeczne i kulturowe uwarunkowania edukacji w Rzeczypospolitej XVI–XVIII wieku” (nr rejestracyjny 2bH 15 0122 83), realizowanego przez Polskie Towarzystwo Historyczne w ramach programu „Narodowy Program Rozwoju Humanistyki” w latach 2016–2019, jest ukazanie idei edukacyjnych i programów kształcenia oraz instytucji związanych z edukacją w kontekście przemian społecznych i kulturowych dokonujących się w Europie i Rzeczypospolitej doby nowożytnej.
Partnerem projektu jest Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie – podmiot pozaakademicki o ogromnym doświadczeniu w popularyzowaniu wiedzy o Rzeczypospolitej doby nowożytnej.
Celem projektu jest analiza społecznych i kulturowych uwarunkowań edukacji w Rzeczypospolitej od XVI do XVIII wieku w trzech blokach tematycznych:
1. Ideały, programy i instytucje edukacyjne na tle przemian kulturowych epoki:
a) tradycja a modernizacja w programach europejskich i w Rzeczypospolitej – obieg idei edukacyjnych, recepcja, transfer modeli edukacyjnych w systemach państw scentralizowanych i federacyjnych. Edukacja instytucjonalna i pozainstytucjonalna, edukacja domowa (dworska), w tym rola podróży edukacyjnych;
b) programy edukacyjne, poradniki, instrukcje (rodziców, preceptorów) – analiza dorobku Rzeczypospolitej w kontekście porównawczym;
c) publicystyka i prasa – dyskusja na temat modeli edukacyjnych: inspiracja, akceptacja czy kontestacja?;
d) muzea, biblioteki, kolekcje – źródła inspiracji edukacyjnych, wzorce porządkowania świata, walory wychowawcze, tworzenie nowych instytucji.
2. Społeczny wymiar edukacji:
a) kształcenie elit a kształcenie „mas” – aspiracje społeczne a możliwości instytucjonalne; zapotrzebowanie na ludzi wykształconych w epoce nowożytnej; systemy stypendialne mieszczańskie i magnackie;
b) między konfliktem interesów a współpracą (współzawodnictwo i konfrontacja instytucji edukacyjnych kościelnych i świeckich);
c) rola edukacji w transferze wzorców społecznych i kulturowych.
3. Jednostka, rodzina, państwo w systemach edukacyjnych i wobec systemów (modeli edukacyjnych):
a) edukacja w strategiach karier rodzin szlacheckich i mieszczańskich. Miejsce przypisywane jednostce, rodowi, grupom społecznym, państwu w modelach edukacyjnych doby nowożytnej;
b) poglądy i postawy wobec modeli edukacyjnych prezentowane przez przedstawicieli różnych grup społecznych. Studia przypadków – człowiek wykształcony w mieście, człowiek wykształcony na wsi, wykształcony dyplomata, wykształcony urzędnik, wykształcony podróżnik;
c) nauczyciel, guwerner, opiekun, towarzysz podróży, powiernik.
Przedmiotem badań były: programy szkolne i projekty edukacyjne, poradniki, traktaty, instrukcje wychowawcze i instrukcje dla przyszłych nauczycieli, mowy pochwalne, prywatne wypowiedzi i komentarze na temat kształcenia w Rzeczypospolitej w XVI–XVIII wieku (korespondencja, dzienniki podróży, pamiętniki i inne egodokumenty).
Efektami projektu są trzy publikacje:
1. Społeczne i kulturowe uwarunkowania edukacji Rzeczypospolitej XVI–XVIII wieku. Materiały z badań, część pierwsza , red. K. Puchowski, wstęp i oprac. J. Orzeł, Polskie Towarzystwo Historyczne, Warszawa 2017, ss. 183, http://pth.net.pl/uploads/IRP_Raport_1.pdf
2. Społeczne i kulturowe uwarunkowania edukacji Rzeczypospolitej XVI–XVIII wieku. Materiały z badań, część druga , red. K. Puchowski, wstęp i oprac. J. Orzeł, Polskie Towarzystwo Historyczne, Warszawa 2018, ss. 229, http://pth.net.pl/uploads/irpedu/Raport_2.pdf
3. Studia z dziejów edukacji w Rzeczypospolitej Obojga Narodów Korony i Litwy , red. K. Puchowski, J. Orzeł, Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie, Warszawa 2019. https://sklep.wilanow-palac.pl/studia-z-dziejow-edukacji-w-rzeczypospolitej-obojga-narodow-korony-i-litwy-p-485.html
oraz prezentowana na tej stronie baza bio-bibliograficzna dorobku myśli edukacyjnej, skupiająca w sobie wyniki badań prowadzonych w każdym ze wspomnianych trzech obszarów tematycznych.
Skład zespołu badawczego:
1. Dr hab. Kazimierz Puchowski, prof. UG (Uniwersytet Gdański) – kierownik projektu.
2. Prof. dr hab. Krzysztof Mikulski (Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu).
3. Prof. dr hab. Stanisław Roszak (Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu).
4. Dr hab. Maciej Forycki, prof. UAM (Stacja Naukowa Polskiej Akademii Nauk w Paryżu / Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu).
5. Dr hab. Filip Wolański, prof. UWr (Uniwersytet Wrocławski).
6. Dr hab. Agnieszka Jakuboszczak (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu).
7. Dr hab. Adam Kucharski (Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu).
8. Dr hab. Agnieszka Wieczorek (Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu).
9. Dr Wiesława Duży (Polska Akademia Nauk) – sekretarz projektu.
10. Dr Joanna Orzeł (Uniwersytet Łódzki) – koordynator bazy bio-bibliograficznej.
11. Dr Robert T. Tomczak (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu).
12. Dr Łukasz Wróbel (Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu).
13. Dr Dawid Lipiński (Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu).
Osoby współpracujące w tworzeniu bazy danych:
1. Dr Serhij Sieriakow (Charkowski Narodowy Uniwersytet Pedagogiczny im. G.S. Soworody).
2. Mgr Mikołaj Tomaszewski (Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu).
I RP edu
Projekt „Społeczne i kulturowe uwarunkowania edukacji w Rzeczypospolitej XVI–XVIII wieku” (nr rejestracyjny 2bH 15 0122 83), realizowany przez Polskie Towarzystwo Historyczne w ramach programu „Narodowy Program Rozwoju Humanistyki” w latach 2016–2019, ma na celu ukazanie idei edukacyjnych i programów kształcenia oraz instytucji związanych z edukacją w kontekście przemian społecznych i kulturowych dokonujących się w Europie i Rzeczypospolitej doby nowożytnej.