Andrzej Messerschmidt
Elżbieta Matthiesen
Studiował medycynę, zoologię i botanikę w Jenie oraz Halle (immatrykulacja 22 czerwca 1708 roku). Zgłębiał też języki klasyczne: grecki, łacinę i hebrajski. Doktorat medycyny otrzymał w Halle w 1713 roku na podstawie rozprawy "De ratione praeside universae medicinae".
Po powrocie do Gdańska zajął się praktyką lekarską. Kiedy car Piotr I podczas swego pobytu w mieście (1716-1717) zwiedzał muzeum historii naturalnej należące do wybitnego przyrodnika gdańskiego Johanna Phillippa Breyna, zwrócił się do niego z prośbą o wskazanie uczonego, który zbadałby bogactwa przyrodnicze Rosji i pomógł w utworzeniu podobnego muzeum w Petersburgu. Breyn polecił swojego przyjaciela - Messerschmidta. Szczegółowe rozmowy dotyczące zaproszenia go do Rosji car powierzył swojemu osobistemu lekarzowi i przewodniczącemu Kancelarii Aptekarskiej w Rosji Robertowi Areskinowi.
W styczniu 1718 roku Messerschmidt udał się z Gdańska do Rygi, w kwietniu dotarł do Petersburga. Choroba i śmierć Areskina (29 września 1718 roku) niekorzystnie zaważyły na dalszych losach Messerschmidta w Rosji. Następca Areskina, L. Blumentrost (po kilku latach objął też stanowisko przewodniczącego Akademii Nauk w Petersburgu) i jego brat J. Deodot (przewodniczący Kancelarii Medycznej) darzyli gdańszczanina nieufnością i głęboką niechęcią. Messerschmidt musiał porzucić nadzieję na objęcie obiecanego mu stanowiska dyrektora muzeum. W dniu 15 listopada 1718 roku Piotr I wydał ukaz o wysłaniu Messerschmidta na Syberię w celu wyszukania wszelkich osobliwości i rzeczy aptekarskich: traw, kwiatów, korzeni i nasion oraz innych składowi lekarskiemu przynależnych kwestii. Na mocy tego ukazu Messerschmidt został podwładnym Kancelarii Medycznej, do której zobowiązany był przysyłać zebrane materiały w zamian za wynagrodzenie (500 rubli rocznie) i opłaty za przejazdy.
W dniu 5 września 1719 roku wyruszył z Moskwy na Syberię i prowadził tam pionierskie studia botaniczne, zoologiczne, archeologiczne, geologiczne, geograficzne, meteorologiczne i etnograficzne, znacznie wykraczając poza obowiązki zawarte w ukazie carskim. W 1722 roku przesłał do Gdańska, do Breyna, z którym utrzymywał stałą korespondencję (przechowywana w bibliotece naukowej miasta Gotha), dwa znalezione na Syberii zęby mamuta. Powrócił do Moskwy 31 stycznia 1727 roku, a w trzy miesiące później znalazł się w Petersburgu, przywożąc z sobą cenne, uporządkowane i opisane zbiory. Wiele zebranych materiałów wraz z odpowiednimi raportami przekazał do Petersburga jeszcze podczas syberyjskich badań. W Petersburgu, mimo że doznał tam wielu przykrości z powodu intryg i zawiści, pozostał jeszcze dwa lata i uczył się języków orientalnych.
We wrześniu 1729 roku wyruszył do Gdańska. Statek, na którym płynął, zatonął niedaleko Pilawy (obecnie Bałtyjsk), a Messerschmidt utracił księgozbiór, rękopisy, kolekcje przyrodnicze i całe mienie. Część z nich po tygodniu wydobyto z morza.
W dniu 20 wrzesnia 1731 roku, rozgoryczony, podupadły na zdrowiu i nieszczęśliwy w małżeństwie, powrócił do Petersburga z nadzieją pracy w Akademii Nauk nad złożonymi tam zebranymi przez niego kolekcjami. Uporządkowane jeszcze na Syberii materiały wymagały jedynie opracowania w celu ich publikacji, jednakże petersburscy uczeni nie byli zainteresowani naukową sławą gdańszczanina. Messerschmidt żył w Petersburgu w skrajnym niedostatku wspomagany przez Fieofana Prokopowicza. Prócz rozprawy doktorskiej nic nie wydrukował. Przed powrotem do Gdańska zobowiązał się, że bez zgody Akademii Nauk w Petersburgu nie opublikuje prac opartych na zbiorach, jakie pozwolono mu zabrać ze sobą. Wiele cennych i dość dobrze uporządkowanych materiałów pozostawił w rękopisach, często wykorzystywanych przez kilka pokoleń badaczy syberyjskich. Niektóre z opisów botanicznych (zbiór rzadkich roślin i nasion) włączył do swego dzieła akademik Johann Amman ("Stirpium rariorum in Imperio Russico sponte provenientium icones et descriptio", Petropoli 1737), który wydał też "Descriptio cameli bactriani binis in dorso tuberibus e scriptis D.G. Messerschmidii collecta" ("Commentarii Academiae Scientiarum Petropolitanae", Petropoli T. 10:1747, pp. 326-368). Amman zamierzał również opublikować dziennik podróży Messerschmidt, ale śmierć zniweczyła plany uczonego. Dopiero w 225 rocznicę śmierci gdańskiego uczonego Niemiecka Akademia Nauk w Berlinie i Instytut Historii Przyrodoznawstwa i Techniki AN ZSRR wspólnie wydały ten dziennik (D.G. Messerschmidt, "Forschungreise durch Sibirien 1720-1727", Bd. 1-5, Berlin 1962-1977).
Zapomniany, zmarł w nędzy.
Ojciec był inspektorem okrętowym w służbie króla Jana Kazimierza.
W 1729 roku poślubił w Petersburgu Brygidę Helenę Bchler.
Żył w XVII-XVIII wieku.
I RP edu
Projekt „Społeczne i kulturowe uwarunkowania edukacji w Rzeczypospolitej XVI–XVIII wieku” (nr rejestracyjny 2bH 15 0122 83), realizowany przez Polskie Towarzystwo Historyczne w ramach programu „Narodowy Program Rozwoju Humanistyki” w latach 2016–2019, ma na celu ukazanie idei edukacyjnych i programów kształcenia oraz instytucji związanych z edukacją w kontekście przemian społecznych i kulturowych dokonujących się w Europie i Rzeczypospolitej doby nowożytnej.