EDUKACJA RZECZPOSPOLITEJ OD XVI DO XVIII WIEKU

Karol Wyrwicz

Ur. 02.11.1717 powiat brasławski
Zm. 06.06.1793 Warszawa

Dane rodziców

Aleksander Wyrwicz

Anna Bolesławska

Wychowanie i wykształcenie

Dzięki pomocy materialnej i poparciu sekretarza litewskiego Marcjana Szaniawskiego ukończył kolegium jezuitów w Pińsku oraz w Dyneburgu. W dniu 10 sierpnia 1734 roku wstąpił do jezuitów. Dwuletni nowicjat odbył w Wilnie. Po nim pracował przez rok w infimie w żmudzkim Poszawszu (1736/1737). W latach 1737-1740 studiował filozofię na Akademii Wileńskiej. Po jej ukończeniu przez dwa lata pracował jako nauczyciel w Pińsku i Wilnie. W latach 1742-1746 studiował teologię na Akademii Wileńskiej, w czasie której (26 czerwca 1745) został wyświęcony na kapłana. Następnie po raz trzeci pracował jako nauczyciel, ucząc retoryki w Krożach oraz retoryki, historii, poetyki i geografii w Nowogródku.

Etapy kariery dot. edukacji

Po złożonych 15 lipca 1751 roku ślubach zakonnych posłany został do dworu kasztelana inflanckiego Jana Augusta Hylzena, gdzie objął funkcję kapelana oraz wychowawcy Józefa Jerzego. Uczył czy raczej doskonalił go w języku łacińskim, francuskim i niemieckim.

Razem z nim od 15 września 1752 do 25 sierpnia 1754 roku (z przerwami) odbył dwuletnią podróż edukacyjną. Podczas niej zwiedził kraje i księstwa Rzeszy (Wiedeń, Monachium), Francję (Strasburg, Paryż, Nancy, Lille), Niderlandy Austriackie (Belgia), Republikę Zjednoczonych Prowincji (Rotterdam, Delft, Haga, Lejda) oraz Prusy (Berlin). Po powrocie do kraju Wyrwicz jeszcze przez trzy lata przebywał na dworze Hylzenów i towarzyszył Józefowi Jerzemu w początkach kariery.

W 1757 roku skierowany został na stanowisko profesora etyki i historii do warszawskiego jezuickiego Collegium Nobilium. Tam pracował także jako bibliotekarz i zarządca drukarni, w której wydawał kalendarze polityczne. W latach 1760-1761 był prokuratorem prowincji mazowieckiej jezuitów. W latach sześćdziesiątych, kiedy Collegium było zagrożone, Wyrwicz został jego rektorem (1762) oraz reformatorem - zabezpieczył finanse oraz zatrudnił odpowiednich wykładowców.

W 1765 roku Stanisław August wysyłał go do Austrii z misją negocjacji o rękę arcyksiężniczki. W 1768 roku wydał podręcznik pt. "Geografia czasów teraźniejszych", w której w niekorzystnym świetle przedstawił władców Rosji, co nie spodobało się rosyjskiemu posłowi, przez co Wyrwicz nie dokończył drugiego tomu, a i tom pierwszy był niszczony. 

Uczestniczył w obiadach czwartkowych, odwiedzał króla, a od 1771 roku był superiorem domu jezuickiego w Kobyłce pod Warszawą. Za liczne zasługi obdarowany został specjalnie wybitym na jego cześć medalem z napisem „Carolus Wyrwicz Rector Coll. Nobil. Varsav. S.J.” z jednej, a z drugiej „Juventutis institutione scriptisque de Patria et Litteris bene merenti Stanislaus Augustus Rex 1772”.  

Po rozbiorze Rzeczypospolitej wydał artykuł "O wojnie", w którym potępiał zabór i podkreślał jego bezprawność. Po kasacie jezuitów utrzymywał szkołę dzięki dochodom z parafii przy kaplicy Św. Krzyża, zwanej później Św. Andrzeja, i niewielkiej pomocy finansowej króla i Komisji Edukacji Narodowej. Starania Wyrwicza nad uratowaniem konwiktu nie powiodły się, w roku 1776 zrzekł się rektorstwa, a szkoła upadła. 

W latach 1780-1791 był opatem hebdowskim. W 1783 roku został odznaczony Orderem św. Stanisława. W 1784 pełnił okazjonalnie obowiązki nauczycielskie, później zrezygnował z działalności publicznej. 

Fakty z życia osobistego

Kiedy bank Teppera zbankrutował, Wyrwicz stracił oszczędności wynoszące 11 500 czerwonych złotych. Po ataku astmy zmarł.

W 1772 roku zaprzyjaźnił się z Feliksem Łoyką i razem z nim zbierał materiały do historii Polski, zbijające roszczenia pruskich dyplomatów do zabranych w pierwszym rozbiorze ziem. W latach siedemdziesiątych zaprzyjaźnił się i spotykał się również z byłym jezuitą Łuskiną. W tym czasie pisał krytyczne recenzje na "Pamiętnik historyczno-polityczny" Piotra Świtkowskiego, zarzucając autorowi błędy, jednocześnie swoją powagą jako uczestnik obiadów czwartkowych, dyskredytował reformatorski i oświeceniowy periodyk. W latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych utrzymywał bliskie stosunki z Hylzenami, odwiedzając codziennie magnatów, którzy przenieśli się z Litwy do Warszawy. Również po śmierci Jana Augusta oraz Józefa Jerzego Hylzenów chętnie odwiedzał wdowę Konstancję, u której po codziennych trudach odpoczywał w należącym do niej Pałacu Mostowskich.

Żył w XVIII wieku.


Bibliografia

Podmiotowa

  1. Biblioteka Książąt Czartoryskich, Kraków, 727, 737, 818, 932.
  2. Biblioteka Polskiej Akademii Nauk i Polskiej Akademii Umiejętności, Kraków, 1354, Zbiór materiałów biograficznych.
  3. Biblioteka Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, Wrocław, 17770/III.
  4. Archiwum Główne Akt Dawnych, Warszawa, Archiwum Radziwiłłów, dz. V, 18130, 18132, Archiwum Zamoyskich, 2897.
  5. Vilniaus Universiteto Biblioteka, Wilno, F1-C160, Józef Jerzy Hylzen, Diarium a discessu meo Gedano Viennam 1752 15 septembris.
  6. Vilniaus Universiteto Biblioteka, Wilno, F1–D1124, Józef Jerzy Hylzen, Kontynuacya Dyaryusza od Roku 1754 mca August.
  7. Karol Wyrwicz, Geografia powszechna czasów teraźniejszych, Warszawa, 1773.
  8. Pisma rozmaite Franciszka Xawerego Dmochowskiego, Warszawa, 1826.
  9. Józef Jerzy Hylzen, Juozapo Jurgio Hilzeno 1752–1754 metu keliones dienoraštis/Dziennik podróży Józefa Jerzego Hylzena z lat 1752–1754, wyd. J. Orzeł, A. Pacevičius, S. Roszak, Wilno, 2013.

Przedmiotowa

  1. J. Bieliński, Uniwersytet Wileński (1579–1831), t. 3, Kraków, 1899–1900.
  2. J. Bartoszewicz, Znakomici mężowie polscy w XVIII wieku. Wizerunki historycznych osób, t. 2, Petersburg, 1855.
  3. K. Augustowska, Karol Wyrwicz, [w:] Dziesięć wieków geografii polskiej, red. B. Olszewicz, Warszawa, 1967.

I RP edu

O projekcie

Projekt „Społeczne i kulturowe uwarunkowania edukacji w Rzeczypospolitej XVI–XVIII wieku” (nr rejestracyjny 2bH 15 0122 83), realizowany przez Polskie Towarzystwo Historyczne w ramach programu „Narodowy Program Rozwoju Humanistyki” w latach 2016–2019, ma na celu ukazanie idei edukacyjnych i programów kształcenia oraz instytucji związanych z edukacją w kontekście przemian społecznych i kulturowych dokonujących się w Europie i Rzeczypospolitej doby nowożytnej.

© 2024 Polskie Towarzystwo Historyczne. Wykonanie ecomme.pl