Eustachy Potocki
Marianna Kątska
Wykształcenie zdobywał w warszawskim Collegium Nobilium pijarów (1761–1765). Decyzją rodziców został przeznaczony do stanu duchownego i otrzymał kanonię kamieniecką (1765). Wkrótce wyjechał pod opieką guwernera na studia do Rzymu. Jego wychowawcą został ksiądz Giovanni Brunati, agent króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Jako drugiego guwernera mianowano Giovanniego Stefaniniego, także włoskiego duchownego pracującego w przeszłości w nuncjaturze papieskiej w Warszawie.
W Rzymie został przyjęty do pijarskiego Kolegium Nazareńskiego. Przedmiotami jego nauki był głównie język włoski oraz filozofia, a z czasem prawo i teologia. Po śmierci obojga rodziców, pod wpływem opiekującej się nim ciotki Katarzyny Kossakowskiej, zakończył w 1768 roku edukację u pijarów i zbliżył się do jezuitów, głównie za sprawą przyjaźni z Grzegorzem Piramowiczem, który wówczas był guwernerem jego krewniaków w Rzymie.
W latach 1770-1771 dokończył swoją podróż edukacyjną wojażem krajoznawczym po Italii, Francji i Niemczech. W Paryżu utrzymywał liczne naukowe kontakty z elitą intelektualną Francji. Był autorem dziennika podróży zawierającego liczne przemyślenia na tematy społeczno-ustrojowe oraz postulaty radykalnych reform społecznych, również w Rzeczypospolitej.
Krótko po powrocie do kraju zaangażował się czynnie w oficjalną działalność oświatową. Został włączony do składu pierwszego kompletu członków Komisji Edukacji Narodowej w 1773 roku. Został od razu administratorem warszawskiej Biblioteki Załuskich. Wkrótce przedstawił również projekt reformy edukacji: "Myśli o edukacji i instrukcji w Polszcze ustanowić się mającej". Rychło wyznaczono go również jako generalnego wizytatora szkolnego na obszarze dawnych województw podlaskiego i lubelskiego. Stał się pomysłodawcą i pierwszym przewodniczącym Towarzystwa do Ksiąg Elementarnych (1775). W jego projektach miało ono przygotowywać programy nauczania i podręczniki szkolne, a także dbać o informowanie nauczycieli o zaleceniach i wytycznych Komisji Edukacji Narodowej.
W ramach układania projektów edukacyjnych i wprowadzania w życie reform utrzymywał ożywione relacje ze środowiskami intelektualnymi i edukacyjnymi, prowadząc obszerną korespondencję dotyczącą kwestii szkolnictwa polskiego. Wśród jego korespondentów było wielu wybitnych działaczy oświatowych ustalających szczegółowe kwestie dotyczące tej sfery: np. Grzegorz Piramowicz, Kazimierz Narbutt, Antoni Popławski, Feliks Oraczewski i inni. Dbał o wprowadzanie reform opartych na najlepszych wzorach europejskich, dążył do sprowadzania cudzoziemskich nauczycieli oraz nowo drukowanych książek. Uczestniczył w projektowaniu nowych statutów uniwersyteckich. Starał się również o ugruntowanie finansowej bazy szkolnictwa, broniąc funduszu edukacyjnego przed przeznaczeniem na cele wojskowe.
W 1790 roku zaczął kierować Departamentem Szkół Pijarskich, mając w swojej bezpośredniej pieczy szkolnictwo tego zakonu.
Swoją kilkunastoletnią działalność edukacyjną zakończył w 1791 roku w związku z powołaniem go do składu Straży Praw.
Był wybitnym działaczem obozu patriotycznego, zwolennikiem reform i odbudowy państwa. Był żonaty z Elżbietą z Lubomirskich. Pozostawił wiele pism i bogate zbiory biblioteczne.
Żył w XVIII-XIX wieku.
I RP edu
Projekt „Społeczne i kulturowe uwarunkowania edukacji w Rzeczypospolitej XVI–XVIII wieku” (nr rejestracyjny 2bH 15 0122 83), realizowany przez Polskie Towarzystwo Historyczne w ramach programu „Narodowy Program Rozwoju Humanistyki” w latach 2016–2019, ma na celu ukazanie idei edukacyjnych i programów kształcenia oraz instytucji związanych z edukacją w kontekście przemian społecznych i kulturowych dokonujących się w Europie i Rzeczypospolitej doby nowożytnej.