EDUKACJA RZECZPOSPOLITEJ OD XVI DO XVIII WIEKU

Feliks (Szczęsny) Czacki

Ur. 1723 Poryck
Zm. 1790

Dane rodziców

Michał Hieronim Czacki

Konstancja Wielhorska

Wychowanie i wykształcenie

Etapy kariery dot. edukacji

Był autorem broszury "Skarga ubogiej szlachty na otworzone w Polsze konwikty w czasie sejmików zaniesiona", która krążyła w latach 1758-1759. W tekście podjął problem edukacji w szkołach pijarskich, które miały przyjmować jedynie bogatą młodzież. Ograniczenie dostępu do kształcenia w konwiktach ze względu na poziom zamożności spotkało się z krytyką Czackiego. Mniej majętna szlachta skazana była w jego opinii na naukę w szkołach publicznych, które prezntowały znacznie niższy poziom.

Jak istotna z punktu widzienia Czackiego była właściwa edukacja, widać także w jego listach do dzieci. Więzienia, w jakim się znalazł w 1767 roku, oraz przedwczesna śmierć żony sprawiły, że cały obowiązek wykształcenia zarówno synów, jak i córek spadł na jego barki. Córkom, Rozalii i Antoninie Annie, początkowo znajdującym się pod opieką Elżbiety Wielhorskiej, a następnie przebywającym w klasztorze w Preszburgu (na Węgrzech) zalecał, poza ćwiczeniem się w cnotach, czytanie "książek pozwolonych", naukę rysowania i grę na klawikordzie. Synowie znaleźli się pod opieką brata Feliksa, Franciszka Czackiego i jego żony Kunegundy z Sanguszków. Po pierwszym rozbiorze wrócili do Porycka, gdzie spotkali się już ojcem. U progu rozpoczynającej się kariery syn Michał otrzymał od Czackiego, wrażliwego na sprawy edukacji, szereg porad i wskazówek o charakterze wychowawczo-moralizatorskim. Po raz drugi skierował słowa w tym samym duchy do syna w instrukcji przed jego podróżą zagraniczną w 1777 roku do Wiednia.

Fakty z życia osobistego

W 1744 roku został posłem na sejm grodzieński, następnie objął chorągiew pancerną po ojcu. W 1756 roku został podczaszym wielkim koronnym. Ślub z Katarzyną Karoliną z Małachowskich (córką Jana Małachowskiego i Izabeli z Humieckich) zawarł w 1746 roku. Żona zmarła w 1768 roku. Para doczekała się licznego potomstwa. Wiek dorosły osiągnęła czwórka dzieci.

Żył w XVIII wieku.


Bibliografia

Podmiotowa

  1. Biblioteka Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, Wrocław, 566/II, Feliks Czacki, List JW JMci Pana Szczęsneego Czackiego, podczaszego koronnego pisana do córek swoich odjeżdżających do Węgier do JW JMci Pani Wielhorskiej kuchmistrzowej lit. die 1 decembris 1768 z Brodów 68 tygodniu niewoli.
  2. Biblioteka Książąt Czartoryskich, Kraków, 1192, Feliks Czacki, Refleksje dane synowi Michałowi wyjeżdżającemu do Widnia dnia 19 aprilis 1777 anno.
  3. Feliks Szczęsny Czacki, Skarga ubogiej szlachty na otowrzone w Polsze konwikty w czasie sejmików zaniesiona, 1758.
  4. Feliks Czacki, Refleksje dane synowi Michałowi wyjeżdżającemu do Widnia dnia 19 aprilis 1777 anno, [w:] Przestrogi i nauki dla dzieci. Instrukcje rodzicielskie (XVIII w.), wstępem i objaśnieniami opatrzyły M.E. Kowalczyk i D. Żołądź-Strzelczyk, Wrocław, 2017.

Przedmiotowa

  1. E. Danowska, "Staropolska dusza jego, umysł gorliwy a wzniosły". Szczęsny Czacki (1723-1790), Roczniki Biblioteki Naukowej PAU i PAN w Krakowie, 46, 2001.
  2. D. Żołądź-Strzelczyk, "Refleksje synowi wyjeżdżającemu do Widnia" - Feliksa Czackiego wskazówki dla syna, [w:] Staropolskie podróżowanie, red. B. Rok, F. Wolański, Kraków, 2016.

I RP edu

O projekcie

Projekt „Społeczne i kulturowe uwarunkowania edukacji w Rzeczypospolitej XVI–XVIII wieku” (nr rejestracyjny 2bH 15 0122 83), realizowany przez Polskie Towarzystwo Historyczne w ramach programu „Narodowy Program Rozwoju Humanistyki” w latach 2016–2019, ma na celu ukazanie idei edukacyjnych i programów kształcenia oraz instytucji związanych z edukacją w kontekście przemian społecznych i kulturowych dokonujących się w Europie i Rzeczypospolitej doby nowożytnej.

© 2024 Polskie Towarzystwo Historyczne. Wykonanie ecomme.pl