EDUKACJA RZECZPOSPOLITEJ OD XVI DO XVIII WIEKU

Józef Katenbring

Ur. 18.07.1730 Dobre Miasto
Zm. 1805 Nieśwież

Dane rodziców

Hermann Katenbring

Małgorzata Berent

Wychowanie i wykształcenie

Początkowo uczył się w warmińskim kolegium jezuitów w Braniewie (od jesieni 1740 roku w klasie infimy). W 1743 roku został odnotowany w metryce uczniów Jan Katenbring (Katenbrynk).  Około 1745 przebywał też w Reszlu, ucząc się zapewne w tamtejszym kolegium.

Do zakonu jezuitów wstąpił w Wilnie (30 sierpnia 1745). Nowicjat odbył w Świętej Lipce oraz Wilnie. Studiował retorykę, filozofię i teologię. Święcenia kapłańskie przyjął w Warszawie w 1758 roku.

Etapy kariery dot. edukacji

Pełnił liczne funkcje w edukacji zakonu jezuitów. Swoją karierę nauczycielską rozpoczął w Nieświeżu, ucząc w tamtejszym kolegium gramatyki, wymowy, poetyki i języka niemieckiego (około 1749). W 1755 roku przygotował spektakl teatru szkolnego. Był prefektem drukarni w Nieświeżu (1760-1764) oraz prefektem szkół w Mińsku (1770-1771) oraz w Połocku (do 1773). Bardzo blisko związał się z Radziwiłłami. Między innymi był profesorem języka francuskiego i niemieckiego w wojskowej akademii radziwiłłowskiej w Nieświeżu (w latach sześćdziesiątych XVIII wieku).

W 1773 roku jeździł do Petersburga w związku z planami carskimi co do dalszych losów zakonu, próbując nie dopuścić do wprowadzenia w życie breve papieskiego. W 1774 roku objeżdżał klasztory na Białorusi, informując jezuitów o aktualnej sytuacji zakonu. Po kasacie sekularyzował się. W 1774 roku prosił Karola Stanisława Radziwiłła „Panie Kochanku” o jakieś beneficjum. Magnat zaproponował mu pracę nauczyciela w związku, z czym Katenbring podjął się zawodu guwernera. Wyjechał wówczas do Niemiec jako nauczyciel (kolejny) Hieronima Wincentego Radziwiłła. Stanowisko opiekuna młodego Radziwiłła objął faktycznie w sierpniu 1775 roku. W czasie jego opieki Radziwiłł ożenił się w Niemczech. Towarzyszył swemu podopiecznemu w objeździe dworów niemieckich. W 1777 roku był z nim jeszcze w Wiedniu, gdzie uzyskali audiencję w cesarzowej Marii Teresy. W swoich listach informował o przebiegu edukacji swego podopiecznego. Dzięki bardzo dobrym kontaktom z Radziwiłłami po powrocie do kraju został proboszczem w Nieświeżu. Utrzymywał tam szkołę parafialną. Tworzył wiersze łacińskie, dramaty oraz homilie. Niektóre jego utwory wydano drukiem. W latach dziewięćdziesiątych XVIII wieku był kapelanem dworu Karola Stanisława Radziwiłła „Panie Kochanku”.

Fakty z życia osobistego

Pochodził z Warmii, z rodziny mieszczańskiej.

Żył w XVIII-XIX wieku.


Bibliografia

Podmiotowa

  1. Archiwum Główne Akt Dawnych, Warszawa, Archiwum Radziwiłłów, dz. V, sygn. 6535, Józef Katenbring, Listy.
  2. G. Lühr, Die Schüler des Braunsberger Gymnasiums von 1694 bis 1776, Monumenta Historiae Warmiensis, Bd 12, Braniewo, 1934.

Przedmiotowa

  1. Bibliografia literatury polskiej „Nowy Korbut”. Oświecenie, t. 5, Warszawa, 1967.
  2. Encyklopedia wiedzy o jezuitach na ziemiach Polski i Litwy 1564-1995, oprac. L. Grzebień, Kraków, 1996.
  3. K. Stojek-Stawicka, Duchowni katoliccy w roli prywatnych nauczycieli i wychowawców na dworze Radziwiłłów nieświeskich w XVIII wieku, Rozprawy z Dziejów Oświaty, 45, 2006.
  4. Z. Anusik, A. Stroynowski, Radziwiłł Hieronim Wincenty, Polski Słownik Biograficzny, t. 30, Wrocław, 1987.

I RP edu

O projekcie

Projekt „Społeczne i kulturowe uwarunkowania edukacji w Rzeczypospolitej XVI–XVIII wieku” (nr rejestracyjny 2bH 15 0122 83), realizowany przez Polskie Towarzystwo Historyczne w ramach programu „Narodowy Program Rozwoju Humanistyki” w latach 2016–2019, ma na celu ukazanie idei edukacyjnych i programów kształcenia oraz instytucji związanych z edukacją w kontekście przemian społecznych i kulturowych dokonujących się w Europie i Rzeczypospolitej doby nowożytnej.

© 2024 Polskie Towarzystwo Historyczne. Wykonanie ecomme.pl