EDUKACJA RZECZPOSPOLITEJ OD XVI DO XVIII WIEKU

Salomon Rysiński

Ur. brak danych Rysin
Zm. 18.11.1625 Dolatycze

Dane rodziców

 Fedor Rysiński

Wychowanie i wykształcenie

Studiował na Uniwersytecie w Lipsku (zapisany 25 sierpnia 1582), gdzie działał w kręgu tamtejszych uczonych oraz odwiedził "różne miasta i narody". Podczas podróży z Buczyńskimi zapisał się na uniwersytet w Altdorfie (2 grudnia 1586), gdzie pogłębiał swoją wiedzę z zakresu filologii klasycznej, zawarł liczne kontakty naukowe z tamtejszym środowiskiem naukowym, a także opublikował wybór korespondencji "Epistolarum Salomonis Pantheri libri duo" (Altdorf 1587), którą zadedykował rektorowi tamtejszego uniwersytetu. Podczas podróży zagranicznej z Krzysztofem Radziwiłłem zapisał się na uniwersytet w Lipsku (1601) i uniwersytet w Bazylei (1603).

Etapy kariery dot. edukacji

Po powrocie ze studiów zagranicznych na wiele lat związał się z pracą nauczyciela oraz guwernera. Od 1584 roku był nauczycielem domowym w sędziego upickiego Jana Wizgierda, a w 1585 roku uczył już w szkole kalwińskiej w Seceminie. W końcu tego roku uczył prywatnie na terenie Pogórza - najpewniej w Wojnarowej. Prowadził przy tym korespondencję z braćmi Stanisławem i Krzysztofem Buczyńskimi z Olszyn, których przekonał do podróży edukacyjnej za granicę. Jako ich preceptor wyruszył do Altdorfu (1586). Wiosną 1587 roku razem z podopiecznymi zwiedził Norymbergę, Ulm, Dillingen, Augsburg oraz Ingolstadt. W 1589 roku pozostawił Buczyńskich w Altdorfie i udał się z przyjacielem Konradem Rittershausenem na peregrynację do Pragi.

Następnie powrócił do kraju i działał w środowisku kalwińskim w Małopolsce. Opublikował wówczas m.in. utwór dydaktyczno-moralizatorski "Stanu wdowiego, teskliwego pobożne zabawy i pociechy".

Około 1596 roku przeszedł na służbę Krzysztofa Radziwiłła "Pioruna", który powierzył mu na wychowanie syna Krzysztofa. Rysiński uczył Krzysztofa przez następne lata w Wilnie, Kojdanowie i Wołożynie. W 1599 roku został wysłany wraz z orszakiem Krzysztofa na studia zagraniczne młodego księcia. Wyjazd nastąpił w 1601 roku, kiedy dotarł z podopiecznym do Lipska. W czerwcu 1601 roku Rysiński udał się w podróż do Heidlebergu z polecenia "Pioruna" w celu przygotowania się do przyjazdu jego syna Krzysztofa w późniejszym czasie. Potem Rysiński powrócił do podopiecznego do Lipska. W czerwcu 1602 roku ponownie wyruszył do Heidelbrgu, poprzedzając przyjazd Krzysztofa na tamtejszy uniwersytet. W początkach 1603 roku Rysiński udał się z podopiecznym do Bazylei. Przebywali przez jakiś czas później w Genewie, podróżowali przez Francję i zawitali do Paryża w celu odwiedzenia dworu francuskiego i być może na krótko przebywali w Anglii. W październiku 1603 roku Rysiński wraz z orszakiem Radziwiłła znajdował się w obozie wojskowym u księcia Maurycego Orańskiego pod ‘sHertogenbosch w Niderlandach. Rysiński powrócił na Litwę w początkach 1604 roku.

W dalszych latach był m.in. jednym z egzaminatorów w gimnazjum przy zborze wileńskim wybranym przez synod w 1617 roku. Od 1620 roku nadzorował także edukację Janusza, syna Krzysztofa Radziwiłła - dawnego wychowanka, kiedy ten przebywał w szkole zborowej w Wilnie

Fakty z życia osobistego

Po powrocie do kraju z podróży edukacyjnej z Krzysztofem Radziwiłłem został jego doradcą religijno-kulturalnym oraz mentorem. Przyjaźnił się z poetą Danielem Naborowskim oraz drukarzem z Lubcza Piotrem Blastusem Kmitą. Był aktywnym uczestnikiem życia Jednoty kalwińskiej na Litwie jako senior. Był poetą, pisarzem religijnym, tworzył utwory funeralne. Stworzył tomik 1800 przysłów polskich "Proverbiorum polonicorum … centuriae decem et octo" (1618).

Był synem drobnego szlachcica.

Żył w XVI-XVII wieku.


Bibliografia

Podmiotowa

  1. Die Matrikel der Universität Altdorf 1575-1809, wyd. E. Steinmeyer, t. 1, Würzburg, 1912.
  2. Archiwum Główne Akt Dawnych, Warszawa, Archiwum Radziwiłłów, dz. V, 13601, Salomon Rysińki, Listy Salomona Rysińskiego do Krzysztofa Radziwiłła Pioruna, Lipsk 20 X 1601; 20 I 1602; 26 III 1602; 6 IV 1602; Heidelberg 10 VIII 1602.
  3. Die Matrikel der Universität Basel, wyd. H. G. Wachernagel, t. 3, Basel, 1962.
  4. Die jüngere Matrikel der Universität Leipzig 1559-1809, t. 1, wyd. G. Erler, Leipzig, 1909.

Przedmiotowa

  1. M. Chachaj, Zagraniczna edukacja Radziwiłłów, Lublin, 1995.
  2. H. Barycz, Z dziejów polskich wędrówek naukowych za granicę, Wrocław, 1969.
  3. W. Korotyński, Salomon Rysiński, Wilno, 1863.
  4. I. J. Poreckij, Solomon Rysińskij: Solomo Pantherus Leucorussus. Konec XVI – načalo XVII veka, Minsk, 1983.
  5. A. Sajkowski, Od Sierotki do Rybeńki. W kręgu radziwiłłowskiego mecenatu, Poznań, 1965.
  6. W. Chomętowski, Wspomnienia o Salomonie Rysińskim i o jego przypowieściach z XVII w., Kronika Rodzinna, 10-11, 1872.
  7. H. Kunstmann, Salomon Rysiński i norymberski uniwersytet w Altdorfie, Odrodzenie i Reformacja w Polsce, 20, 1975.
  8. I. Lukšaite, Biblioteka Salomona Rysińskiego, Odrodzenie i Reformacja w Polsce, 30, 1985.
  9. A. Sajkowski, W kręgu poetów radziwiłłowskich (Rymsza–Rysiński), Sprawozdania PTPN, 1964.
  10. W. Sokołowski, Instrukcja pedagogiczna dla Janusza Radziwiłła do szkoły zborowej w Wilnie. (Kartka z dziejów wychowania młodzieży szlacheckiej na Litwie w XVII w.), Rozprawy z Dziejów Oświaty, 32, 1989.
  11. H. Lulewicz, Rysiński (Rysinius Sarmata, Pantherus) Salomon h. Ostoja, Polski Słownik Biograficzny, t. 33, Wrocław, 1991-1992.

I RP edu

O projekcie

Projekt „Społeczne i kulturowe uwarunkowania edukacji w Rzeczypospolitej XVI–XVIII wieku” (nr rejestracyjny 2bH 15 0122 83), realizowany przez Polskie Towarzystwo Historyczne w ramach programu „Narodowy Program Rozwoju Humanistyki” w latach 2016–2019, ma na celu ukazanie idei edukacyjnych i programów kształcenia oraz instytucji związanych z edukacją w kontekście przemian społecznych i kulturowych dokonujących się w Europie i Rzeczypospolitej doby nowożytnej.

© 2024 Polskie Towarzystwo Historyczne. Wykonanie ecomme.pl