EDUKACJA RZECZPOSPOLITEJ OD XVI DO XVIII WIEKU

Samuel, imię zakonne Kasper (Kacper) od św. Jana Nepomucena Chróścikowski

Ur. 10.01.1730 Piaski
Zm. 16.10.1799 Chełm

Dane rodziców

Brak danych.

Wychowanie i wykształcenie

W 1745 roku wstąpił do zgromadzenia pijarów i po czteroletnich studiach zakonnych z zakresu humanistyki i filozofii w Rzeszowie i Międzyrzeczu został nauczycielem w Collegium Nobilium w Warszawie, potem w Warężu. W 1754 roku wysłano go na trzyletnie studia do Rzymu, dzięki wsparciu finansowemu biskupa A.S. Grabowskiego, księdza Samuela Wysockiego i księdza Antoniego Konarskiego. 

Etapy kariery dot. edukacji

W 1757 roku powrócił do Rzeczypospolitej. Był nauczycielem humaniorów w pijarskim Collegium Nobilium w Warszawie. Potem wykładał filozofię i matematykę w kolegium pijarów w Międzyrzeczu Koreckim. W 1760 roku został odwołany przez władze zakonne, by przez kolejne osiem lat być nauczycielem w Collegium Nobilium - tym razem filozofii i matematyki. W latach 1768-1772 pełnił funkcję rektora kolegium pijarskiego we Lwowie, w 1790 roku został rektorem kolegium w Chełmie. Ostatnię funkcję pełnił przez dziewięć lat - do śmierci w 1799 roku. Okazał się dobrym gospodarzem i administratorem.

Należał do najbliższych współpracowników Stanisława Konarskiego w realizowaniu reformy szkół pijarskich. 

Był autorem wielu dzieł pedagogicznych, przede wszystkim o charakterze podręcznikowym. Jego "Powinności każdego człowieka w rozmowie mianej od kawalerów uczących się in Collegio Nobilium S.P." (1761, wznowienia w 1766, 1769), bazujące na Cyceronie i innych klasykach łacińskich, były podręcznikiem nauki moralnej w pijarskich szkołach. W dziele Chróścikowski wymienił powinności człowieka w 10 rozdziałach: I względem Boga i religii, II co do duszy, III względem własnego życia i ciała, IV wobec rodziców i dzieci, V względem ojczyzny, VI wobec sędziów i patronów, VII względem magistrów Rzeczpospolitej, VIII wobec panów, sług i poddanych, IX względem społeczności ludzkiej i X wobec przyjaciół.

W 1764 roku opublikował "Fizykę doświadczeniami potwierdzoną", uzupełnioną o tablice przygotowane przez pijara Rocha Markowskiego. Podręcznik ograniczał się do tematyki podzielności ciał, nieprzenikliwości, ciśnienia, ciężąru i sprężystości powietrza, zawierała charakterystykę termometru, barometru czy maszyny pneumatycznej. W dziele tym korzystał z doświadczeń opata Jean-Antoine'a Nolleta.

W 1766 roku ukazała się "Filozofia chrześcijańska dla kawalerów uczących się filozofii in Collegio Nobilium" pióra Chróścikowskiego, zwalczająca deistów. 

Teorię prawa naturalnego zawarł w "De jure naturali et politico. Philosophia moralis sive ethica" (1770), uznając - przeciwko Hobbesowi - że człowiek jest z natury istotą społeczną i przeznaczoną do życia społecznego.

Był autorem "Napomnień chrześcijańskich" (1770) i panegiryków na cześć Wacława Rzewuskiego. Ponadto przetłumaczył "Rozmowa Focjona o zwiazku obyczjaności z polityką" Mably'ego i "Matyldę" Joachima Annutina. Publikował też po łacinie, m.in. "De jure naturali et politico. Philosophia marali sive Ethica" (1770). Uważany był za jednego z wybitniejszych pedagogów i pisarzy okresu oświecenia. 

Fakty z życia osobistego

Żył w XVIII wieku.

 


Bibliografia

Podmiotowa

  1. Kasper Niesiecki, Herbarz Polski, t. 3, wyd. J.N. Bobrowicz, Lipsk, 1839.

Przedmiotowa

  1. S. Szczotka, Chróścikowski Samuel, Polski Słownik Biograficzny, t. 3, Kraków, 1937.
  2. M. Ausz, K. Puchowski, Kasper (Kacper) od św. Jana Nepomucena imię świeckie Samuel, [w:] Komisja Edukacji Narodowej 1773-1794. Słownik biograficzny, red. A. Meissner, A. Wałęga, Warszawa, 2018.

I RP edu

O projekcie

Projekt „Społeczne i kulturowe uwarunkowania edukacji w Rzeczypospolitej XVI–XVIII wieku” (nr rejestracyjny 2bH 15 0122 83), realizowany przez Polskie Towarzystwo Historyczne w ramach programu „Narodowy Program Rozwoju Humanistyki” w latach 2016–2019, ma na celu ukazanie idei edukacyjnych i programów kształcenia oraz instytucji związanych z edukacją w kontekście przemian społecznych i kulturowych dokonujących się w Europie i Rzeczypospolitej doby nowożytnej.

© 2024 Polskie Towarzystwo Historyczne. Wykonanie ecomme.pl