EDUKACJA RZECZPOSPOLITEJ OD XVI DO XVIII WIEKU

Barbara Urszula Sanguszkowa

Ur. 04.02.1718
Zm. 02.10.1791 Warszawa

Dane rodziców

Jakub Dunin ze Skrzynna (zm. 1730)

Marianna z Grudzińskich (zm. ok. 1725)

Wychowanie i wykształcenie

Po śmierci rodziców Barbara znalazła się pod opieką stryja Piotra Dunina oraz macochy Heleny z Potockich 1v. Bełchacka, 2v. Rybińska 3v. Morsztynowa.

Pierwsza edukacja prowadzona była pod okiem Heleny w jej pałacu w Winiarach koło Nowego Korczyna. Barbara nauki pobierała także w bliżej nieznanej szkole przyklasztornej, być może prowadzonej przez wizytki, z którymi przez całe życie Sanguszkowa utrzymywała kontakty i wspierała finansowo.

Znała język francuski. Przetłumaczyła na język polski dzieło Philippe'a-Louisa Gerarda "Le Comte de Valmont ou Les egaremens de la raison [...] à laquelle on a joint deux lettres, l'une sur l'éducation des demoiselles", 5 vol. (Paris 1774) wydane pod tytułem "Chrabia de Valmont czyli obłęd rozumu. Listy wybrane y wydane… Przez Zacną Weterankę", t. 1–2 (Warszawa 1788), którym poświęcono uwagę również zagadnieniu edukacji dziewcząt.

Etapy kariery dot. edukacji

Ze związku małżeńskiego z księciem Pawłem Karolem Sanguszką Barbara urodziła 11 dzieci. Wieku dorosłego dożyło trzech synów oraz trzy córki. Owdowiała księżna oddała się wychowaniu dzieci, zapewnieniu im kariery oraz aranżacji małżeństw.

Dla najstarszej z córek Anny, wychodzącej za mąż za Antoniego Barnabę Jabłonowskiego Barbara spisała swoją instrukcję wydaną pt. "Nauka matki córce swojej idacej za mąż dana" (Warszawa 1756), która była jeszcze czterokrotnie wznawiana (Lwów 1760; Warszawa 1763; Chełm 1772; Kalisz 1783). Ten cieszący się zainteresowaniem tekst zbierał spostrzeżenia i wskazówki skierowane do młodej panienki, która rozpoczynała życie w roli żony, matki i pani domu. Sanguszkowa zwracała w nim uwagę na wierność i oddanie małżonkowi, zaangażowanie w wychowanie i formację religijną potmostwa oraz troskę o służbę i sprawy gospodarskie.

Fakty z życia osobistego

Małżeństwo zawarte w 1735 roku z księciem Pawłem Karolem Sanguszką, marszałkiem wielkim litewskim, wcześniej dwuktornie żonatym, było dla Barbary szansą na awans. Po jego śmierci w 1750 roku Sanguszkowa pozostała wdową. Zasłynęła jako dama prowadząca spotkania towarzyskie w duchu francuskich salonów. Najczęściej spotykano się w rezydencji w Lubartowie, Zasławiu, a także w Warszawie. Jej gośćmi byli m.in. Ignacy Krasicki, Jan Klemens Branicki, książęta Czartoryscy, pisarka Elżbieta Drużbacka oraz liczni cudzoziemcy. Charakter spotkań oddają utwory stworzone przez gospodynię i jej gości, zapisane w tzw. sylwie lubartowskiej, przechowywanej w Archiwum Sanguszków.

Żyła w XVIII wieku.


Bibliografia

Podmiotowa

  1. Barbara Sanguszkowa, Nauka matki córce swojej idacej za mąż dana, Warszawa, 1756.
  2. Archiwum Narodowe w Krakowie, Oddział na Wawelu, Kraków, Archwium Sanguszków, rkps 1030, Barbara Sanguszkowa i in., Sylwa lubartowska.

Przedmiotowa

  1. A. Jakuboszczak, Sarmacka dama. Barbara Sanguszkowa (1718-1791) i jej salon towarzyski, Poznań, 2008.

I RP edu

O projekcie

Projekt „Społeczne i kulturowe uwarunkowania edukacji w Rzeczypospolitej XVI–XVIII wieku” (nr rejestracyjny 2bH 15 0122 83), realizowany przez Polskie Towarzystwo Historyczne w ramach programu „Narodowy Program Rozwoju Humanistyki” w latach 2016–2019, ma na celu ukazanie idei edukacyjnych i programów kształcenia oraz instytucji związanych z edukacją w kontekście przemian społecznych i kulturowych dokonujących się w Europie i Rzeczypospolitej doby nowożytnej.

© 2024 Polskie Towarzystwo Historyczne. Wykonanie ecomme.pl