EDUKACJA RZECZPOSPOLITEJ OD XVI DO XVIII WIEKU

Wojciech Przecław Bystrzonowski

Ur. 13.04.1699 Kiełczyn
Zm. 1782 Lublin

Dane rodziców

Brak danych.

Wychowanie i wykształcenie

Wstąpił do jezuitów 8 października 1713 roku w Krakowie, święcenia przyjął w lipcu 1726 roku w Poznaniu. Studiował filozofię w Kaliszu w latach 1718-1721 i teologię w Poznaniu w latach 1723-1727. 

Etapy kariery dot. edukacji

Był profesorem retoryki w Lublinie (1729-1730), matematyki w Krasnymstawie (1730-1732), filozofii (1732-1737) i teologii scholastycznej (1737-1745) w Lublinie, rektorem w Poznaniu (1745-1752) i we Lwowie (1752-1755), instruktorem trzeciej probacji w Jarosławiu (1755-1756), rektorem w Lublinie (1756-1760 i 1764-1767) oraz w Jarosławiu (Św. Jana) (1760-1764), prowincjałem małopolskim (1767-1770) oraz rektorem w Jarosławiu (NMP) (1770-1773). W 1758 roku był delegatem na XIX Kongregacji Generalnej.

W Poznaniu za jego rządów wzniesiono północne i wschodnie skrzydło kolegium z apteką, drukarnią i biblioteką. Kładł nacisk na pracę duszpasterską, przyczynił się do upiększania kościołów i nabożeństw. Mniejszą uwagę zwracał na szkoły. Propagował wśród szlachty zdobycze nauk przyrodniczych i technicznych. Wydawał zreformowane kalendarze. W teorii wymowy prezentował stanowisko konserwatywne. Wydał drukiem m.in. "Polak sensat" (Lublin 1730), "Informacja matematyczna" (Lublin 1743), "Honor Najświętszej Maryi" (Kalisz 1741). Pozostawił też kilka rękopisów z wykładami teologii i utworami dramatycznymi. 

W traktacie "Informacja matematyczna rozumnie ciekawego Polaka w krótkim opisie różnych części świata" najwięcej uwagi poświęcił Rzeczypospolitej. Uważał, że „obszerniej własną Ojczyznę dotknąć należy, o której obcy autorowie albo mało co, albo z uszczerbkiem w jej opisaniu traktowali”. Czując potrzebę godnego i pełniejszego przedstawienia swego kraju, omówił jego granice, podział administracyjny, urzędy, „status zakonny”, „status kościelny” oraz wyliczył monarchów polskich. Opisał również zasoby naturalne, doceniając ich znaczenie ekonomiczne. Wiadomości czerpał głównie z Długosza, Kromera, Wapowskiego, Miechowity, Gwagnina, Sarnickiego, Starowolskiego, Opalińskiego i Tylkowskiego.

Spojrzenie Bystrzonowskiego na historię było typowe dla nowożytników, rzeczników idei postępu. Jego zdaniem świat coraz bardziej się doskonali dzięki odkryciom geograficznym, chrystianizacji, poprzez rozwój architektury, rzemiosła, powstawanie nowych i doskonalszych manufaktur, żeglugi, wojskowości, postęp nauk medycznych, a nawet dzięki zmianom w muzyce. Nie zgadzał się z ówczesnymi poglądami sławiącymi jedynie przeszłość: „Pospolita jest ludzi perswazja, przeszłe wieki złotemi i srebrnemi nazywać, a teraźniejsze za ołowiane alboli żelazne nazywać: chwalić starożytność, a niniejsze ganić lata”. Badanie przeszłości Polski i lektura różnych kronik ukazuje, zdaniem autora, tyle strasznych przemian i tragedii, że „nasze czasy względem przeszłych błogosławieństwem nazwać się mogą”.

Fakty z życia osobistego

Żył w XVII-XVIII wieku.


Bibliografia

Podmiotowa

  1. Wojciech Bystrzonowski, Informacja matematyczna rozumnie ciekawego Polaka, Lublin, 1743.
  2. Wojciech Bystrzonowski, Polak Sensat w Liście, w Komplemencie Polityk, Humanista w Dyskursie, w Mowach Statysta, Naprzykład dany Szkoloney Młodzi […], Kraków, 1739.

Przedmiotowa

  1. K. Puchowski, Edukacja historyczna w jezuickich kolegiach Rzeczypospolitej (1565-1773), Gdańsk, 1999.

I RP edu

O projekcie

Projekt „Społeczne i kulturowe uwarunkowania edukacji w Rzeczypospolitej XVI–XVIII wieku” (nr rejestracyjny 2bH 15 0122 83), realizowany przez Polskie Towarzystwo Historyczne w ramach programu „Narodowy Program Rozwoju Humanistyki” w latach 2016–2019, ma na celu ukazanie idei edukacyjnych i programów kształcenia oraz instytucji związanych z edukacją w kontekście przemian społecznych i kulturowych dokonujących się w Europie i Rzeczypospolitej doby nowożytnej.

© 2024 Polskie Towarzystwo Historyczne. Wykonanie ecomme.pl