EDUKACJA RZECZPOSPOLITEJ OD XVI DO XVIII WIEKU

Wacław Piotr Rzewuski

Ur. 29.10.1706 Rozdół
Zm. 27.10.1779 Siedliska

Dane rodziców

Stanisław Mateusz Rzewuski (1662-1728)

Eleonora Ludwika Kunicka

Wychowanie i wykształcenie

Po zakończeniu edukacji domowej początkowo pobierał nauki w pijarskim kolegium w Bełzie, a być może również w Warężu. Następnie przeniósł się do kolegium jezuitów w Lublinie. Uczył się tam na pewno w pierwszej połowie 1722 roku. Nie jest znana dokładna data ukończenia nauki w tej placówce, lecz niebawem Wacław wyruszył w podróż edukacyjną po Europie, która miała stanowić ukoronowanie jego nauczania. Dawniej twierdzono, że wyjechał wspólnie ze starszym bratem Sewerynem Józefem, lecz nie jest to możliwe, wziąwszy pod uwagę to, że w czasie wojażu Seweryna, w latach 1721-1722 Wacław przez cały czas przebywał w kraju. Elementem wspólnym łączącym europejską edukację obydwu synów Stanisława Mateusza był osoba preceptora - Marcina Kawieckiego (Kaweckiego), jak również podobna trasa i długość trwania peregrynacji. Wacław wyjechał z kraju zapewne w 1724 r. i przebywał przez dłuższy czas we Francji (głównie Paryżu), a później zwiedzał także Anglię, Holandię i Italię. Przez pewien czas zatrzymał się również w Wiedniu. Do kraju powrócił w końcu 1727 roku. W trakcie podróży uczył się prywatnie na lekcjach wynajętych profesorów z różnych dziedzin: historii, matematyki, prawa. Sporo uwagi poświęcał również nauce gry na instrumentach, co potwierdza jego późniejsze zamiłowanie do muzyki.

Etapy kariery dot. edukacji

Zapewnił również gruntowne wykształcenie swoim trzem synom (Stanisławowi Ferdynandowi, Józefowi oraz Sewerynowi). Wszyscy trzej bracia uczyli się przez pewien czas w warszawskim kolegium teatynów. Seweryn przebywał w tej szkole w latach około 1754-1756, natomiast jego dwaj starsi bracia wcześniej - w początkach lat pięćdziesiątych XVIII wieku. Problemowi wychowania dworskiego została poświęcona instrukcja przeznaczona dla Seweryna, którą Wacław napisał w 1754 roku z okazji pobytu syna w Warszawie. Postanowienia tego dokumentu obejmowały wskazania zalecające nabycie ogłady towarzyskiej właściwej przyszłemu magnackiemu politykowi i urzędnkowi. Miały one realizować ideał "honnete homme'a" - kompleksowego wychowania człowieka szlachetnie urodzonego i przynależącego do elity społecznej i kulturalnej.

Wyprawił także wszystkich synów w podróż edukacyjną po Europie. Bracia podróżowali w dwóch turach - starsi w latach 1755-1757, natomiast najmłodszy Seweryn w okresie 1759-1761. W przypadku obydwu wojaży opiekunem młodych wojażerów był guwerner - francuski ksiądz Louis-Antoine Caraccioli. Z okazji obydwu wyjazdów Wacław Rzewuski spisał dość szczegółowe instrukcje wychowawcze dla synów. Znane są dwa dokumenty tego typu - przeznaczone odpowiednio dla Józefa (1755) i Seweryna (1759). Oddzielną instrukcję Rzewuski przygotował dla Ignacego Rulikowskiego, swojego koniuszego, który miał towarzyszyć jego synowi Sewerynowi w początkowej fazie podróży. Instrukcje podróżno-wychowawcze dla Józefa (1755) i Seweryna (1759) zawierają szereg drobiazgowych wskazań ujmujących w karby kontroli praktycznie wszystkie sfery życia podróżników. Najwięcej miejsca przeznaczono w nich na pouczenia natury moralnej i religijnej. Ojciec bardzo troszczył się o właściwe zachowanie i wychowanie synów. Zalecał bezwzględne posłuszeństwo swojej woli, wyrażonej w tekście instrukcji, oraz rozkazom guwernera. Całkowicie zabraniał uprawiania hazardu, pijaństwa oraz utrzymywania niewłaściwych kontaktów towarzyskich. Sporą rolę odgrywały sprawy dydaktyczno-naukowe. Rzewuski przewidywał dla synów dość wąski program nauczania obejmujący głównie studium historii, prawa, filozofii i geografii, a przede wszystkim doskonalenie znajomości nowożytnych języków obcych - głównie niemieckiego i francuskiego, a w mniejszej mierze włoskiego. Oprócz tego dozwalał na ograniczone czasowo ćwiczenia muzyki, tańca i śpiewu oraz pewną dozę ćwiczeń rycerskich, a nawet naukę rysunku.

Po powrocie synów do kraju i osiągnięciu przez nich pełnoletności Wacław Rzewuski nie zaprzestał pisać instrukcji dla swoich potomków. Były one skierowane w szczególności do najmłodszego syna Seweryna, który odziedziczył z czasem rodzinną rezydencję w Podhorcach. W początkach lat sześćdziesiątych XVIII wieku Wacław sformułował również dwie instrukcje dla swoich córek: Teresy Karoliny oraz Ludwiki Marii Róży. Po śmierci swojej żony Anny z Lubomirskich w 1763 roku Wacław napisał przynajmniej dwie instrukcje skierowane do obydwu córek, w których sformułował szereg zaleceń dla panien będących na wydaniu (w niedługim czasie obydwie Rzewuskie wyszły za mąż). Instrukcje dotyczyły spraw życia codziennego, w szczególności wyjazdów z rezydencji do sanktuariów i obiektów kultu oraz innych siedzib Rzewuskich, m.in. w Olesku i Dubnie. Córki miały pozostawać pod uważną opieką ochmistrzyni dworu - Kozłowskiej, a nad ich bezpieczeństwem mieli również czuwać słudzy wyznaczeni przez koniuszego. Druga z instrukcji regulowała kwestie przeciwpożarowe podczas pobytu w Podhorcach i zawierała szereg nakazów mających na celu całkowite wyeliminowanie możliwości powstania pożaru w głównej rezydencji Rzewuskich.

Fakty z życia osobistego

Żył w XVIII wieku.


Bibliografia

Podmiotowa

  1. Archiwum Narodowe, Kraków, Archiwum Podhoreckie.

I RP edu

O projekcie

Projekt „Społeczne i kulturowe uwarunkowania edukacji w Rzeczypospolitej XVI–XVIII wieku” (nr rejestracyjny 2bH 15 0122 83), realizowany przez Polskie Towarzystwo Historyczne w ramach programu „Narodowy Program Rozwoju Humanistyki” w latach 2016–2019, ma na celu ukazanie idei edukacyjnych i programów kształcenia oraz instytucji związanych z edukacją w kontekście przemian społecznych i kulturowych dokonujących się w Europie i Rzeczypospolitej doby nowożytnej.

© 2024 Polskie Towarzystwo Historyczne. Wykonanie ecomme.pl