Marcin Zamoyski (1637-1689)
Anna Franciszka Gnińska (zm. 1704)
Po zakończeniu edukacji domowej wraz z braćmi Tomaszem Józefem, Michałem i Marcinem (uczył się wówczas wraz z nimi Jan Franciszek Zamoyski, najstarszy syn Marcina, młodo zmarły) rozpoczął naukę w Akademii Zamojskiej. W dniu 17 października 1689 roku, kiedy miał zaledwie dziewięć lat, wpisano go do metryki studentów na niższy, trwający pięć lat, poziom nauczania, do klasy ortografii. Tomasz znalazł się w klasie analogii, natomiast Michał i Marcin trafili do klasy ortografii. Po krótkim okresie nauki w Krakowie, bracia ponownie studiowali na Akademii Zamojskiej, ucząc się, już na szczeblu akademickim, w jednej z klas wyższych. Michał uczył się tam zapewne do początku 1695 roku.
Od 1695 roku bracia przebywali w Braniewie, uczęszczając do miejscowej szkoły jezuickiej. Wszyscy trzej Zamoyscy wpisali się do albumu uczniów dnia 26 listopada 1695 roku do klasy filozofii. Celem pobytu w szkole była przede wszystkim nauka języka niemieckiego przygotowująca podskarbiców do planowego Grand Tour.
Zagraniczna podróż edukacyjna, w którą wyjechał wraz z dwoma braćmi pod opieką dwóch preceptorów (jezuity Jana Krukowieckiego i szlachcica Jana Kamockiego), trwała ok. czterech lat (1697-1701). Bracia otrzymali instrukcję wychowawczą przygotowaną przez matkę, być może zredagowaną z pomocą innych osób. Podróż objęła kilka krajów (Śląsk, Czechy, Niemcy, Francja, Anglia, Niderlandy, Italia). Planowano również wyjazd na Półwysep Iberyjski, który nie doszedł jednak do skutku.
Młodzi Zamoyscy pobierali najpierw nauki u prywatnych nauczycieli w Pradze (1697-1698), następnie uczyli się na akademii jezuickiej w niemieckim Ingolstadt (peregrynanci immatrykulowali się na tamtejszym uniwersytecie 24 marca 1698 roku), następnie uczyli się pod kierunkiem zatrudnianych profesorów w Paryżu (1698-1700), a później w Rzymie (1700-1701). W międzyczasie zorganizowano wycieczkę krajoznawczą do Anglii i Niderlandów (1699). Ostatnim akcentem podróży było zwiedzanie Italii oraz ponowny pobyt w Pradze. Przedmiotami nauczania była historia, retoryka, polityka i ekonomia oraz język niemiecki i francuski, muzyka i taniec.
Był autorem kilku rękopiśmiennych skryptów podróżnych. Spisywał oficjalny diariusz podróży (znamy dwie jego części - "Dyariusz podróży i pobytu za granicą Michała Zdzisława Zamoyskiego w latach 1697-1698" oraz "Dyariusz po odjeździe naszym z Ingolsztadu"). W trakcie nauki we Francji spisał również notatki z wysłuchanych wykładów oraz dysput akademickich: "Dyariusz zajęć Michała Zdzisława Zamoyskiego bawiącego na naukach w Paryżu w 1699 r.". Również w innym manuskrypcie szkolnym, pisanym jego ręką i zatytułowanym, "Notata varia", który obejmuje lata 1695-1701, znajdują się jego notatki m.in. z czasu pobytu w Italii.
Oprócz tego był również autorem szeregu regularnie pisanych listów, w których informował matkę o swoich postępach w nauce oraz ewentualnych perypetiach i problemach w przebiegu zagranicznej peregrynacji.
Jego zasługą na polu edukacji była dbałość o stan i rozwój Akademii Zamojskiej po objęciu urzędu ordynata zamojskiego.
Żył najdłużej spośród trójki braci. Po śmierci swego starszego brata Tomasza Józefa został VI ordynatem zamojskim. Pełnił wysokie urzędy wojewody smoleńskiego oraz łowczego wielkiego koronnego. Piastował dochodowe stanowiska starosty bolimowskiego, łonkorskiego, bratiańskiego i gniewskiego. Był dwukrotnie żonaty i jako jedyny z braci pozostawił potomstwo, przedłużając tę linię Zamoyskich. Po raz pierwszy ożenił się, niedługo po powrocie z peregrynacji zagranicznej (1703), z Anną z Kościelca Działyńską. Z drugiego małżeństwa z księżniczką Elżbietą Wiśniowiecką narodziła się jedyna córka Katarzyna.
Żył w XVII-XVIII wieku.
I RP edu
Projekt „Społeczne i kulturowe uwarunkowania edukacji w Rzeczypospolitej XVI–XVIII wieku” (nr rejestracyjny 2bH 15 0122 83), realizowany przez Polskie Towarzystwo Historyczne w ramach programu „Narodowy Program Rozwoju Humanistyki” w latach 2016–2019, ma na celu ukazanie idei edukacyjnych i programów kształcenia oraz instytucji związanych z edukacją w kontekście przemian społecznych i kulturowych dokonujących się w Europie i Rzeczypospolitej doby nowożytnej.